Ngành Dược Việt Nam phát triển với nhiều danh y lỗi lạc. Trong đó có một nhân vật được coi là “ông tổ ngành Dược Việt Nam”, với những đóng góp to lớn cho nền y học. Vậy, ông là ai? Cuộc đời và sự nghiệp của ông đã có những thành tựu gì trong việc phát triển ngành Dược? Hãy cùng tìm hiểu về vị danh y có tầm ảnh hưởng trong bài viết dưới đây!
Mục lục
Ông tổ ngành Dược là ai?
Khi nói đến câu hỏi “Ai được coi là ông tổ ngành Dược Việt Nam?”, cái tên Danh y Tuệ Tĩnh luôn được nhắc đến với sự tôn kính và ngưỡng mộ.
Theo nhiều tài liệu lịch sử, Tuệ Tĩnh là một trong những danh y kiệt xuất của nền Y Dược Việt Nam, sống vào thời nhà Trần. Với phương châm “Nam dược trị Nam nhân” – tức là thuốc của người Nam dùng để chữa bệnh cho người Nam, Tuệ Tĩnh đã khẳng định sự tự chủ và tính hiệu quả của Y học dân tộc, mở ra một kỷ nguyên mới cho ngành Y Dược Việt Nam.
Danh y Tuệ Tĩnh, tên thật là Nguyễn Bá Tĩnh, sinh vào khoảng năm 1330 tại làng Nghĩa Phú, tổng Văn Thai, phủ Thượng Hồng (nay thuộc thôn Nghĩa Phú, xã Cẩm Vũ, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương). Không chỉ là một thầy thuốc tài ba, ông còn là một thiền sư nổi tiếng, người đã có những đóng góp quan trọng trong việc phát triển nền y học cổ truyền và là người sáng lập ra nhiều bài thuốc quý, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử ngành Dược Việt Nam.
Cuộc đời và sự nghiệp của ông tổ ngành Dược
Tuệ Tĩnh sinh ra vào thế kỷ 14, trong một thời kỳ mà nền Y học truyền thống Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ.
Cuộc đời của Tuệ Tĩnh – Ông tổ ngành Dược
Mặc dù cuộc đời ông bắt đầu trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn, cơ cực, khi mồ côi cha mẹ ở tuổi lên 6, nhưng chính những thử thách đó đã tạo nên một con người kiên cường, thông minh và có lòng yêu nghề Y sâu sắc.
Những năm tháng đầu đời, Nguyễn Bá Tĩnh được sự bao bọc, nuôi dưỡng bởi các nhà sư tại chùa Hải Triều ở Yên Trang (sau có tên là Nghiêm Quang tự, tức chùa Giám, xã Cẩm Sơn, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương ngày nay) và chùa Giao Thủy ở Sơn Nam (Nam Định) đưa về cho học với các sư tăng chùa Dũng Nhuệ, chùa Keo (Thái Bình).
Tại đây, ông được đặt pháp danh là Tiểu Huệ, biệt danh là Huệ Tĩnh, bắt đầu chuyên chú vào việc học chữ và học cả nghề thuốc để giúp việc chữa bệnh cho dân nghèo trong vùng.
Vốn là người ham học, có trí tuệ sắc bén, Nguyễn Bá Tĩnh đã xuất sắc vượt qua kỳ thi Thái học sinh vào năm 1351, khi 22 tuổi, dưới triều vua Trần Dụ Tông, niên hiệu Thiệu Phong 11. Đó là một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời, sự nghiệp của ông, mở ra con đường học vấn rộng lớn.
Tuy nhiên, thay vì lựa chọn con đường làm quan, Nguyễn Bá Tĩnh quyết định từ bỏ tất cả chọn lối sống tu tập tại chùa Nghiêm Quang, nhận pháp hiệu Tuệ Tĩnh.
Sự lựa chọn này không phải ngẫu nhiên, bởi chứng kiến nhiều trận bệnh dịch lớn cướp đi mạng sống của nhiều dân nghèo, Tuệ Tĩnh quyết tâm nghiên cứu và phát triển các phương thuốc để cứu chữa. Ông bắt đầu thu thập, nghiên cứu các phương thuốc quý trong dân gian, trồng các cây dược liệu và mở các y xá tại các ngôi chùa để chữa bệnh cho người dân nghèo, giúp đỡ họ vượt qua những căn bệnh hiểm nghèo.
Vào năm Giáp Tý (1384), Tuệ Tĩnh được vua nhà Trần phái đi sứ nhà Minh. Khi đó, Hoàng hậu nhà Minh mắc chứng hậu sản mà các thầy thuốc không thể chữa khỏi. Với kiến thức sâu rộng về thuốc Nam, Tuệ Tĩnh đã sử dụng phương thuốc từ dược liệu bản địa để cứu chữa thành công cho Hoàng hậu.
Vua Minh cảm phục tài năng của ông, đã phong tặng cho Tuệ Tĩnh làm “Đại y Thiền sư” và cũng từ đây, nhà Minh đã giữ ông ở lại Kim Lăng. Tuy nhiên, một thời gian sau, ông qua đời tại Giang Nam, để lại niềm tiếc thương vô hạn.
Trước khi qua đời, Tuệ Tĩnh có lời dặn dò trăng trối: “Về sau có ai bên nước Nam sang, nhớ cho hài cốt tôi về với.” Gần ba trăm năm sau, Tiến sĩ Nguyễn Danh Nho, người cùng làng Nghĩa Phú được nhà vua cử đi sứ Trung Quốc, đã thực hiện lời dặn của ông. Khi đi qua mộ Tuệ Tĩnh, Tiến sĩ Nguyễn Danh Nho đã cho người dập bia và về nước thuê thợ khắc bia, sau đó cùng dân làng Nghĩa Phú dựng đền thờ để tôn vinh, ghi nhớ công lao vĩ đại của vị Đại danh y này.
Sự nghiệp của Tuệ Tĩnh
Ngoài những thành tựu trong việc chữa bệnh, Tuệ Tĩnh còn có công lớn trong việc xây dựng và phát triển y dược dân tộc. Ông tham gia xây dựng 24 ngôi chùa và biến những ngôi chùa này thành những cơ sở chữa bệnh. Cùng với đó, ông còn khuyến khích người dân trồng thuốc Nam, giúp phong trào sử dụng dược liệu trong dân gian ngày càng phát triển. Nhiều gia đình tự trồng thuốc, áp dụng vào việc chữa trị các bệnh đơn giản, góp phần quan trọng trong việc phát triển nền Y dược dân tộc.
Cuộc đời, sự nghiệp hết lòng với nghề y, Tuệ Tĩnh đã để lại một di sản Y học vô giá, với trên 3.800 phương thuốc và 580 vị thuốc trị liệu cho 184 loại bệnh. Những bài thuốc, phương pháp của ông không chỉ có giá trị về lý luận mà còn mang lại hiệu quả thực tiễn cao trong việc điều trị cho người dân.
Nhờ Tuệ Tĩnh, ngành Y Dược Việt Nam đã được củng cố và phát triển mạnh mẽ, tạo nền tảng vững chắc cho các thế hệ sau này tiếp tục duy trì và phát triển.
Bạn có thể cần biết về Biểu tượng ngành Dược là gì? Ý nghĩa logo ngành Dược
Những tác phẩm Y học để đời của ông tổ ngành Dược
Trong suốt cuộc đời cống hiến cho nền Y Dược, Tuệ Tĩnh không chỉ là một danh y vĩ đại mà còn là người sáng lập, bảo tồn và phát triển nhiều tác phẩm y học quý giá, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Y học Việt Nam.
Dưới đây là những tác phẩm Y học nổi bật của ông:
Nam dược thần hiệu
Một trong những tác phẩm quan trọng nhất của Tuệ Tĩnh là bộ “Nam dược thần hiệu”. Đây là bộ sách đồ sộ được chia thành 10 khoa, hệ thống các phương thuốc chữa bệnh từ cây thuốc Nam.
Tuệ Tĩnh không chỉ trình bày các công thức thuốc mà còn đưa ra những chỉ dẫn chi tiết về cách sử dụng, gia giảm các vị thuốc sao cho phù hợp với từng tình trạng bệnh lý cụ thể.
Bộ sách này được coi là tài liệu quý giá của nền Y Dược Việt Nam, là một phần không thể thiếu trong việc phát triển và bảo tồn Y Dược dân tộc.
Hồng nghĩa giác tư y thư
Ngoài “Nam dược thần hiệu”, Tuệ Tĩnh còn biên soạn một tác phẩm quan trọng khác mang tên “Hồng nghĩa giác tư y thư”. Bộ sách này được biên soạn bằng quốc âm và chia thành hai quyển, tập hợp bản thảo khoảng 500 vị thuốc Nam.
Đặc biệt, tác phẩm này được viết bằng thơ Nôm Đường luật, giúp người đọc dễ dàng ghi nhớ và hiểu cách sử dụng từng vị thuốc.
Cùng với đó là bài “Phú thuốc Nam”, trong đó Tuệ Tĩnh đã liệt kê gần 630 vị thuốc Nam, làm nổi bật sự phong phú và đa dạng của các dược liệu trong dân gian Việt Nam.
Dược tính chỉ nam
Bộ sách này tập trung vào dược tính của các vị thuốc Nam, cung cấp kiến thức về đặc tính, công dụng và cách sử dụng các dược liệu trong chữa bệnh.
Mặc dù nhiều bộ sách của ông không còn nguyên vẹn do sự tàn phá của giặc ngoại xâm, “Dược tính chỉ nam” vẫn là một tài liệu quý giá, đóng góp vào việc phát triển y học cổ truyền và hướng dẫn việc sử dụng các loại thuốc tự nhiên hiệu quả.
Thập tam phương gia giảm
Một tác phẩm nữa không thể không nhắc đến là “Thập tam phương gia giảm”, trong đó Tuệ Tĩnh đưa ra các phương thuốc gia giảm cho những căn bệnh cụ thể, tùy theo từng trường hợp.
Đây là bộ sách mang tính ứng dụng cao, giúp các thầy thuốc và người dân dễ dàng áp dụng vào thực tế chữa bệnh.
Những bài thuốc của ông tổ ngành Dược còn sử dụng đến ngày nay
Dưới đây là một số bài thuốc nổi bật Tuệ Tĩnh, đến nay vẫn được đông đảo người dân tin dùng và áp dụng.
-
Bài thuốc chữa ho
Bài thuốc chữa ho của Tuệ Tĩnh gồm quế chi, cam thảo và đại táo, giúp làm ấm cơ thể, bổ phế và giảm ho. Đây là bài thuốc hữu hiệu trong điều trị ho do cảm lạnh hoặc ho kéo dài.
-
Bài thuốc bổ khí huyết
Bài thuốc bổ khí huyết của Tuệ Tĩnh sử dụng nhân sâm, hoàng kỳ và đương quy, giúp bồi bổ khí huyết, nâng cao sức khỏe và hỗ trợ phục hồi cơ thể sau bệnh tật.
-
Bài thuốc giải độc
Bài thuốc giải độc bao gồm kim ngân hoa, liên kiều và huyền sâm, giúp thanh nhiệt, giải độc và làm mát cơ thể. Đây là phương pháp hiệu quả trong việc điều trị các bệnh do nhiệt độc gây ra.
Các vị thuốc trên được ông nghiên cứu và lựa chọn kỹ càng, dựa trên kinh nghiệm dân gian và sự am hiểu sâu sắc về dược tính.
Trên đây là những thông tin về danh y Tuệ Tĩnh, người được tôn vinh là ông tổ ngành Dược Việt Nam mà ban tư vấn Trường CĐ Y khoa Phạm Ngọc Thạch tổng hợp.
Những đóng góp to lớn của ông không chỉ tạo nên nền tảng vững chắc cho Y Dược, mà còn để lại di sản quý báu cho thế hệ sau. Hy vọng bài viết đã giúp các bạn hiểu sâu sắc hơn về cuộc đời, sự nghiệp và những bài thuốc bất hủ của Tuệ Tĩnh, người đã cống hiến trọn đời vì sức khỏe cộng đồng.
